مرثیه حزن انگیز سیف فرغانی در وصف عاشورا - راوه بلاگ

قیام عاشورا نیز به واسطه اهمیت و رسالتی که در خود داشته و دارد در ادبیات، به ویژه شعر فارسی، بسیار مورد توجه واقع شده است. در واقع ادبیات عاشورایی و به ویژه مرثیه سرایی از حماسی ترین ذخایر فکری و احساسی شیعی است. شاعران فارسی زبان زیادی در وصف واقعه عاشورا و کربلا دست به سرایش شعر زده و یا مرثیه سرایی کرده اند. از جمله این شاعران می توان به سیف الدین فرغانی اشاره کرد.

سیف الدین ابوحامد محمد فرغانی از شاعران قرن هفتم و هشتم هجری است که گفته می شود در ماوراء النهر به دنیا آمده است. فرغانی در آثارش به موضوعاتی چون حمد خدا، پند و اندرز، انتقاد و ستایش پیامبر(ص) می پرداخته و گفته می شود در مدح هیچ پادشاهی شعر نسروده است.

البته او تنها یک بار در مدح غازان خان شاه مغول شعری سروده که به دلیل گرایش این شاه به دین اسلام و گسترش این دین در قلمرو ایلخانی بوده است.

همانطور که اشاره شد سرباز زدن از مدح پادشاهان از ویژگی های شاخص این شاعر است. فرغانی بیشتر به غزل سرایی سرودن اشعار موعظه و پند مشغول بوده و همین امر باعث شده مورخان او را معاصر سعدی شیرازی بدانند.

از ویژگی های این شاعر می توان به مهارت او در جواب گویی به استادان مقدمش چون رودکی، خاقانی، سعدی و همام تبریزی اشاره کرد. البته سیف الدین ابوحامد محمد فرغانی معتقد بود که شاعر کسی است که بتواند از عهده نظیره گویی شاعران پیش از خود نیز برآید.

علاقه شدید او به اهل بیت(ع) و به خصوص امام حسین(ع) باعث شد که او مرثیه ای برای این حضرت بسراید؛ به همین واسطه فرغانی امروز به عنوان یکی از قدیمی ترین مرثیه سرایان عاشورایی تاریخ ادبیات فارسی که در مدح امام حسین(ع) شعری سروده، شناخته می شود.

از فرغانی دیوانی برجای مانده که علاوه بر دارا بودن ابیاتی در مورد تقابل خیر و شر به زبان شاعرانه، قصیده ای سوزناک دارد که به زیبایی در رثای کشته کربلا سروده شده است.

مرثیه سیف الدین ابوحامد محمد فرغانی قالبی نصیحت گونه داشته و علاوه بر پرداختن به موضوع عاشورا، از مردم می خواهد برای کشته های کربلا عزا اقامه کنند و بگریند.

گفته می شود که سیف الدین ابوحامد محمد فرغانی در قالب های قصیده، قطعه، رباعی و غزل، شعر سروده است که بیش از 12 هزار بیت است.

مرثیه حزن انگیز سیف الدین ابوحامد محمد فرغانی در وصف عاشورا به این شرح است:

ای قوم درین عزا بگریید

بر کشتهٔ کربلا بگریید

با این دل مرده خنده تا چند

امروز درین عزا بگریید

فرزند رسول را بکشتند

از بهر خدای را بگریید

از خون جگر سرشک سازید

بهر دل مصطفی بگریید

وز معدن دل به اشک چون در

بر گوهر مرتضی بگریید

با نعمت عافیت به صد چشم

بر اهل چنین بلا بگریید

دل خسته ماتم حسینید

ای خسته دلان، هلا! بگریید

در ماتم او خمش مباشید

یا نعره زنید یا بگریید

تا روح که متصل به جسم است

از تن نشود جدا بگریید

در گریه سخن نکو نیاید

من می گویم شما بگریید

بر دنیی کم بقا بخندید

بر عالم پر عنا بگریید

بسیار درو نمی توان بود

بر اندکی بقا بگریید

بر جور و جفای آن جماعت

یک دم ز سر صفا بگریید

اشک از پی چیست تا بریزید

چشم از پی چیست تا بگریید

در گریه به صد زبان بنالید

در پرده به صد نوا بگریید

تا شسته شود کدورت از دل

یک دم ز سر صفا بگریید

نسیان گنه صواب نبود

کردید بسی خطا بگریید

وز بهر نزول غیث رحمت

چون ابر گه دعا بگریید