سریال دوپینگ، سرگرمی با طنز کلامی یا موقعیت؟ - راوه بلاگ

بهناز شیربانی| دوپینگ نخستین سریالی است که رضا مقصودی در مقام کارگردان آن را به پخش نوروزی شبکه سه سیما رساند. فیلم نامه نویس با سابقه سینما، چند سالی است که تصمیم گرفته تا فیلم نامه هایش را خود کارگردانی کند و تجربه ساخت یک فیلم سینمایی و یک سریال او را برای ادامه جهت مصمم تر نموده است.

گفت وگوی ما با او از سال های دور و نگارش فیلم نامه لیلی با من است شروع شد و به چگونگی ساخت سریال دوپینگ ختم شد. شما را به خواندن این مصاحبه دعوت می کنیم.

در تمام این سال ها، پیش از اینکه رسما در مقام کارگردان راهنمایی نماینده گروهی باشید، به عنوان فیلم نامه نویس تجربه همکاری در بسیاری از پروژه های پیروز سینما را داشتید. نگارش فیلم نامه لیلی با من است پررنگ ترین آنهاست؛ اما جایی از شما خواندم که در بسیاری از مواقع فیلم نامه ای که از شما به مرحله اجرا به دست کارگردانی می رسید، چیزی نبود که انتظار شما را برآورده کند.

بله؛ وقتی لیلی با من است نوشته شد، آن سال ها جوانی بودم جویای نام که با جسارت این فیلم نامه را نوشتم. کمال تبریزی هم جوان بود؛ حتی پرویز پرستویی در ابتدای سال های فعالیتش بود. همه ما آدم هایی بودیم اهل جسارت و خطر کردن. با همین روحیه لیلی با من است ساخته شد. لیلی با من است در تاریخ و جغرافیای خاصی ساخته شد. شاید اگر همان شرایط سابق پیش بیاید، باز هم بتوان چنین اثری ساخت.

فکر می کنم آثار هنری شاخص با چنین ویژگی هایی ساخته می شوند و بخش زیادی از آن به زمان و مکانی که اتفاق می افتد، بستگی دارد. طبعا بخش زیادی از آثاری که من به عنوان فیلم نامه نویس نوشتم و به مرحله اجرا رسید، انتظار من را برآورده نکرد. فکر می کنم بعد از نگارش فیلم نامه لیلی با من است به نظرم اثر قابل دفاعی نداشتم.

همواره فکر می کردم اگر فیلم نامه ای را که می نوشتم، خودم فراوری می کردم، همه چیز تغییر می کرد. حتی خیلی بهتر می شد. حتی ممکن بود نتیجه اثرم چیز جذابی نباشد؛ اما باز اثر خودم بود؛ حتی اگر به شدت ضعیف و غیر قابل دفاع باشد. زمانی که فیلم نامه همواره پای یک زن در میان است را نوشتم، متأسفانه بعضی در آن دست بردند که هنوز هم فکر می کنم اگر فیلم نامه اولیه آن را خودم می ساختم، اثر متفاوتی می شد.

طبعا بسیاری ممکن است چنین نظری نداشته باشند. من همواره دنبال خودم هستم. وقتی اولین فیلم سینمایی ام خجالت نکش را ساختم، حس خوبی داشتم. ممکن است بعضی معتقد باشند فیلم خوبی نیست. با همه این ها من راضی ام؛ چون از متن تا اجرا برآمده از چیزی بود که به آن فکر می کردم.

در سریال دوپینگ و دومین تجربه کارگردانی، قضیه کمی فرق داشت. شرایط کار طوری بود که ناگهان کارگردان دیگری هم اضافه شد. من از بهروز نیک نژاد خواهش کردم تا بتوانیم سریال را به پخش برسانیم و او به من لطف کرد. اگر همراهی او نبود، سریال به پخش نوروزی نمی رسید؛ اما به هر حال نگاه دیگری هم وارد شد. با همه این ها راضی ام که دوپینگ را نوشتم و ساختم و در نهایت از اینکه وارد عرصه کارگردانی شدم، حس بهتری دارم.

در صحبت های تان به نکته خوبی اشاره نمودید. اینکه زمان ساخت لیلی با من است شما و همکاران تان آدم های دیگری بودید و شرایط، زمان و مکان همگی جهت را برای پیروزیت این فیلم هموار کردند. شما از جمله فیلم نامه نویسانی هستید که هم آثار کمدی نوشتید و هم فیلم نامه های جدی. چند سالی است که حتی از کارگردان هایی که سابقه درخشانی در ساخت آثار کمدی دارند، کمتر اثر درخشان می بینیم و در بیشتر مواقع از نبود فیلم نامه ای جذاب صحبت می گردد. چه فرایندی طی شد که سینمای کمدی تغییر رویه داد؟

مدتی است روی فیلم نامه ای کار می کنم که درباره یکی از شخصیت های تاریخی است. این فیلم نامه کمدی است؛ اما با چالشی عظیم روبه رو شده ام که برای آن تهیه نماینده پیدا نمی کنم. طبعا فیلم تاریخی پر هزینه است. بخش های دولتی هم معتقدند اگر قرار است این شخصیت تاریخی باشد، باید نگاه ما هم در آن دخیل گردد، بخش خصوصی هم تأکید می نماید که باید به سراغ بازیگر معینی رفت که تا حد زیادی فروش فیلم را تضمین کند؛ اما من معتقدم اگر به سراغ بازیگر کمدی معروف بروم، او با خودش چیز هایی می آورد که از ذهنیت من فاصله دارد. کمدی ای که من دنبالش هستم، کمدی خاص خودم است.

معتقدم بازیگر هم باید در خدمت کار باشد و اگر با هم فاصله زیادی داشته باشیم، دچار مشکل می شویم و به اصطلاح کار از دستم درمی رود. کمدی ای که من به دنبالش هستم، از بی ادبی و توهین در آن خبری نیست. نباید به مسائل جنسی به گونه ای پرداخت که خانواده ها نتوانند با هم فیلم را تماشا نمایند و در واقع فراهم شدن همه این شرایط برای ساخت فیلم کمدی دلخواه من سخت است. شرایط فراوری ما با گذشته تفاوت بسیاری دارد.

شرایط جامعه ما روز به روز در حال تغییر است و این تحولات باعث شده تا دیگر آثار کمدی پیروز گذشته تکرار نگردد. حتی معتقدم کپی کردن از لیلی با من است در حال حاضر، اثر بی مزه ای می گردد و حتی نمایش دوباره این فیلم هم اتفاق جذابی نیست. آدم ها تغییر می نمایند و هنوز هم معتقدم باید شرایط فرهنگی-اجتماعی ساخته شدن یک فیلم شاخص فراهم گردد. من هم دیگر آدم سابق نیستم؛ حتی ممکن است ضعیف تر از سابق باشم و توان گذشته را نداشته باشم.

از دوپینگ صحبت کنیم. سریال کمدی ای که بیش از طنز موقعیت، مخاطبش را با طنز کلامی سرگرم می نماید و فکر می کنم تا حد زیادی با سلیقه مخاطبان تلویزیون فاصله دارد. چه ایده ای برای دوپینگ داشتید؟

من تا به حال فیلم نامه های بسیاری برای تلویزیون نوشتم. حال و هوای تلویزیون طلب می نماید تا بیشتر به واسطه دیالوگ با مخاطب ارتباط بگیرید و شوخی کنید و در واقع طنز کلامی داشته باشید. در عین حال این سریال پر از موقعیت های کمدی است. یک بار قبل از تصویربرداری، جلسه ای با هادی حجازی فر و نیما شعبان نژاد داشتم که قرار بود سکانسی را تمرین کنیم. تأکید کردم که بازیگران از خودشان چیزی به متن و اجرا اضافه ننمایند.

نیما به نکته خوبی اشاره نمود که متن میزان زیادی موقعیت بامزه دارد و نمی توان در اجرا به آن نپرداخت. این موقعیت ها در فیلم نامه وجود دارد؛ موقعیت هایی که در فیلم نامه برای بازیگران جذاب بود و آن ها به این موقعیت ها پرو بال می دادند و با دیالوگ به آن رنگ می دادند. حتی آذری صحبت کردن حسن و مادرش هم در اجرا رخ داد؛ اما در نهایت فکر می کنم طنز کلامی در این سریال نقش خودش را به خوبی ایفا نموده است.

پیشنهاد حضور برزو نیک نژاد به عنوان کارگردان دوم از سمت چه کسی مطرح شد؟

برزو نیک نژاد تا به حال کمدی های پیروزی را کارگردانی نموده است؛ دست کم در فیلم زاپاس، کمدی خوش ساختی را شاهد بودیم یا به سلیقه من نزدیک تر بود. حس می کنم جنس کمدی های ما به یکدیگر شباهت های بسیاری دارد. این را هم در نظر بگیرید که در کشور های دیگر در مدت زمان معینی چند کارگردان یک سریال را کارگردانی می نمایند و از ابتدا سریال به این شکل نوشته می گردد.

دوپینگ برای دو فصل نوشته شده بود؛ اواسط کار معین شد که قطعا در زمان معین شده ساخت 30 قسمت ممکن نیست. برای سرعت دریافت ساخت سریال تصمیم گرفته شد ساخت بخش هایی از سریال به گروه دیگری سپرده گردد و بهترین گزینه برزو نیک نژاد بود. طبیعی است سریالی که من نوشته بودم و فکر می کردم خودم قرار است کارگردانی کنم و برایش ایده داشتم، در میانه های راه جهت دیگری را طی کرد و برزو هم تمام کوششش را کرد که نزدیک به من کار کند.

در نهایت نتیجه کار برای شما راضی نماینده است؟

بله؛ برای من راضی نماینده است. در این موقعیت اگر قرار بود من فیلم نامه ای بنویسم که شخص دیگری کارگردانی کند، فیلم نامه را شکل دیگری می نوشتم یا طراحی می کردم تا با نزدیک ترین ذهنیت بتوانیم کار را تمام کنیم. الان شرایط فرق می نماید؛ طبیعی است این سریال یک اثر با ویژگی های خاص خودش است. در بخش هایی من نیستم و شخصی دیگر است. البته که خیلی غلط نیست و کار خودش را می نماید. کارش را درست پیش می برد؛ اما این دو دستی را می توان حس کرد.

خجالت نکش را سینمایی ساختید، چرا که امکان ساخت سریال فراهم نشد و دوپینگ که ایده و فیلم نامه سینمایی بود، به سریال نوروزی تبدیل شد. هنوز هم فکر می کنید دوپینگ ظرفیت یک اثر سینمایی را داشت؟

شاید مقایسه خوبی نباشد. شکل سینمایی دوپینگ با چیزی که می بینید تفاوت داشت. زمانی که تصمیم گرفته شد سریال دوپینگ ساخته گردد، فیلم نامه سینمایی آن را کنار گذاشتم؛ اما در نهایت فکر می کنم ساختار سینمایی که در سریال می بینیم، برگرفته از شرایط فیلم نامه سینمایی است.

این ساختار سینمایی خودش را به سریال تحمیل کرد. ببینید سریال دوپینگ پر و پیمان و لبریز از حادثه است. به نظرم اصلا کشدار نیست و این پر و پیمان بودن از آن نگاه سینمایی می آید؛ نه اینکه، چون طرح اولیه سینمایی بوده ما برای سریال شدنش به آن آب بستیم، خیر. منظورم این است که ساختار سینمایی یعنی کوتاه بودن سکانس ها و جامپ کات های سینمایی به ساختار سریال هم راه یافته و این شده یک سریال با ویژگی های سینمایی.

هادی حجازی فر چطور به گروه بازیگران این سریال اضافه شد؟

تمام کوشش ما این بود که برای انتخاب بازیگر کار ویژه ای انجام گردد؛ اینکه سراغ هر گزینه ای نرویم. مدتی که به بازیگران سریال فکر می کردیم، هر اسمی که مطرح می شد به راحتی انتخاب نمی شد. وقتی اسم هادی حجازی فر مطرح شد، برای خودم هم گزینه جذابی بود. من تا به حال از او فیلم کمدی ندیده بودم؛ اما حس می کردم به این سریال یاری خواهد نمود. دوستان دیگر هم روی توانایی بازی او خیلی تأکید می کردند.

تمامی این مراحل با تردید هایی هم همراه بود؛ اما وقتی هادی به گروه اضافه شد و با حس خوبی کار را شروع کرد. ایده و طرح برای شخصیتش داشت. در صحبت هایی که با هم داشتیم، گاهی چالش هایی هم داشتیم. بعضی ایده های او با طرحی که من در ذهن داشتم، متفاوت بود؛ گاهی او کوتاه می آمد و گاهی من.

در بسیاری از اوقات فکر می کردم بهتر است از سخت گیری کم کنم و اجازه بدهم کارش را انجام بدهد. هادی ذهن ایده پردازی دارد. به پرداخت بهتر شخصیت یاری عظیمی کرد و در تمام مدت خشنود بودم که ایده های جذابی دارد. او با خودش آورده هایی داشت که خیلی به ما یاری کرد.

بعد از دو تجربه کارگردانی مستقل، به فیلم نامه نویسی برای فیلم سازان دیگر ادامه می دهید؟

بله؛ حتما انجام می دهم. اساسا دغدغه و عشق من فیلم نامه است. اگر وارد عرصه کارگردانی شدم، به این دلیل بود که ترجیح می دادم خودم باشم و از اینکه ایده و طرح من جهت دیگری می رفت، ناراحت بودم. البته کارگردان هایی بودند که به ذهنیت من نزدیک می شدند و قطعا اتفاق بهتری بود.

هنوز اگر احساس کنم بتوانم برای کارگردانی فیلم نامه بنویسم، این کار را انجام خواهم داد. اصولا در فیلم نامه نویسی به وجود یک همکار فیلم نامه نویس معتقدم، چراکه فکر می کنم فیلم خوب در فیلم نامه باید چکش خوبی بخورد و با همکاری چند نفر اتفاق بهتری رخ خواهد داد. به هرحال فیلم نامه نویسی را دوست دارم.

سریال هایی که برای نوروز آماده می شدند، با شیوع ویروس کرونا و ناگزیر تعطیلی پروژه ها، ضرر هایی را متحمل شدند؛ ساخت قسمت های پایانی سریال شما چطور پیش رفت؟

دوپینگ از ابتدا قرار بود در 30 قسمت ساخته گردد و زمانی که به اوج شیوع ویروس کرونا در اسفند رسیدیم، 30 درصد کار باقی مانده بود؛ به ویژه تصویربرداری قسمت آخر که انجام نشده بود. مجبور شدیم با ناراحتی کار را تعطیل کنیم، چرا که جان همکارانمان در خطر بود. فقط چند روزی اضافه کاری کردیم و به جای یک ماه کار، پنج، شش روز کارکردیم و انتهای قصه را جمع و جور کردیم.

قطعا اتفاقی که خواست من در فیلم نامه بود، رخ نداد و قسمت آخر چیزی که من می خواستم نشد. حسن ایوبی به عنوان تدوینگر حرفه ای، یاری زیادی به ما کرد. همچنین بچه های موسیقی و صدا بسیار همراه بودند. اما به هرحال ما هم از شرایط به وجود آمده متضرر شدیم و قسمت های بامزه و شیرین سریال فراوری نشد.