آشنایی با تاریخچه و جاذبه های گردشگری شهرستان گچساران - راوه بلاگ

نام گذاری و تاریخچه

گچساران جمعیتی بالغ بر 120000 نفر و 4683 کیلومتر مربع مساحت دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان چرام، از جنوب به شهرستان گناوه، از شرق و شمال شرقی به شهرستان ممسنی و از غرب به شهرستان بهبهان محدود می گردد.

این شهر که در متون تاریخی از آن به نام گنبد ملغان یا گنبد ملجان یاد شده است، از شهرهای آباد در جهت راه شهر نوبندگان به ارجان بوده است. در فارسنامه ابن بلخی در قرن ششم، از آن به عنوان شهری گرجهتی که آب روان دارد یاد شده است.

دوگنبدان (مرکز شهرستان گچساران) تا قبل از سال 1306 تقریبا خالی از سکنه بود. طبق نظریه باستانشناسان و پژوهشگران در قسمت های شرقی و غربی این شهر، آثار به جای مانده از دو گنبد قدیمی وجود دارد. به علت وجود همین دو گنبد در این ناحیه نام دوگنبدان برای این شهر انتخاب شده است. پس از آن با فعالیت های شرکت نفت در منطقه گچ کوراوعلی (گچساران قدیم) این منطقه اهمیت یافت و اولین چاه نفت در روستای بابامحمد، از توابع دوگنبدان امروزی حفاری شد. این چاه اکنون به چاه شماره شش معروف است. بعد از این تاریخ با وجود اینکه به وسیله کارکنان ایرانی و انگلیسی شرکت نفت تعدادی چاه در اطراف دوگنبدان حفر شد، ولی در سال های بعد به علت ناامنی هایی در منطقه، این گروه به مسجد سلیمان رفته و در آنجا به کار حفاری نفت ادامه دادند تا اینکه مجددا از سال 1315 شرکت نفت ایران و انگلیس فعالیت های اکتشاف و حفاری و استخراج از چاه های این منطقه را آغاز کردند.

در برخی از منابع تاریخی از این شهر به عنوان محل یک کاروانسرای دوره صفوی نام برده شده و روستایی به نام زریون در شمال این کاروان سرا قرار داشته که امروزه از هیچ کدام اثری باقی نمانده است. روستای زریون تا سال 1319 وجود داشته که با آغاز و بهره برداری مجدد از منابع نفتی در منطقه، جزئی از باند فرودگاه قدیمی شرکت نفت می گردد. با آغاز فعالیتهای نفتی در گچساران قدیم در سال 1316 و تغییر مکان واحدهای کارگری و کارمندی شرکت نفت از گچساران قدیم به شهر دوگنبدان، در فاصله سال های 30-1328 این شهر رونق تازه ای به خود گرفت، یعنی روستای زریون در جهت باند فرودگاه شرکت نفت واقع شد و اهالی آن به روستای پروبالی منتقل شده اند. گچساران قدیم بر اثر ناهمواری زمین، محدودیت فضای شهری، تراکم تأسیسات نفتی و زلزله های متناوب و مکرری که به علت انفجار اکتشاف معادن نفت ایجاد می شد، در سال 1330 با تصمیمات دولت و شرکت نفت ایران و انگلیس تخلیه و تخریب و قرار شد به شهر دوگنبدان فعلی منتقل گردد که محل مناسبی برای استقرار کارگران و کارمندان و احداث شهری نوساز بود.

جغرافیا و اقلیم شناسی

گچساران در منطقه گرجهت قشلاقی واقع شده و دارای دو نوع آب و هوای معتدل- خشک در نیمه شرقی و گرجهتی- خشک در نیمه غربی است.

راه اصلی استان خوزستان (اهواز) به استان فارس (شیراز) از این شهرستان می گذرد و قشلاق عشایر بویراحمد و قشقایی نیز در آن واقع شده است. ناحیه گچساران در منتهی الیه منطقه ها نفت خیز ایران نهاده شده است. منطقه نفتی گچساران از نواحی قدیمی و مشهور صنعت نفت ایران به شمار می آید.

رودخانه زهره مهم ترین رودخانه شهرستان است و در حدود 20 کیلومتری جنوب دوگنبدان جاری است. رودخانه باشت از کوه خامی و دره تنگ شیر سرچشمه می گیرد. رودخانه خربل یکی دیگر از رودخانه های شهرستان است که در جنوب شرقی دوگنبدان جاری است و پس از طی مسافتی به رودخانه زهره می پیوندد.

جاذبه های گردشگری و مکان های تماشای

پل خیری و محمد خان

این اثر در تاریخ 3 اسفند 1377 با شماره ثبت 2207، به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در کنار راه ارتباطی گچساران به دهدشت و 50 کیلومتری شمال غرب گچساران، پل عظیمی از دوره اسلامی باقی مانده که به پل خیری و محمدخان معروف است. پل مذکور روی رودخانه خیرآباد ایجاد شده که به احتمال زیاد در دوره اسلامی و پس از تخریب پل در دوره ساسانی ساخته شده است. پل خیری و محمد خان در 400 متری چهارطاقی خیرآباد و با 130 متر طول و 7 دهانه است که قسمت بیشتر آن در سمت غرب رودخانه و در خاک خوزستان واقع شده است.

آبشار گنج بنار

آبشار گنج بنار گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع است. این آبشار در هفت کیلومتری شمال گچساران و در دامنه کوه خاییز واقع شده است. این آبشار 30 متر ارتفاع دارد که آبش از چندین چشمه تأمین می گردد. با وجود هوای گرم شهرستان گچساران، هوای این منطقه بسیار خنک و مطبوع است.

چهارطاقی خیر آباد

چهارچوب تاریخ در چهارطاقی خیر آباد گچساران قابل تماشا و لمس کردن است. معماری این بنا اصیل و کاملا ایرانی که زبان سیاست، مذهب و نوع حکومت عصر خویش است، بنایی را ساخته که تماشا آن خالی از لطف نیست. این بنای تاریخی یادگاری از سلسله پادشاهان ساسانی است که در روستای ده ناصر، برگی دیگر از قدمت و تمدن این منطقه از استان کهگیلویه و بویراحمد به شمار می رود. این بنای تاریخی در 50 کیلومتری شهر گچساران واقع شده است.

روستای مارین

روستای زیبای مارین در شمال شهر گچساران واقع شده است. روستای مارین در 36 کیلومتری شمال شهر گچساران و 198 کیلومتری جنوب شرقی یاسوج مستقر است. آب و هوای این روستا با وجودی که در یک منطقه گرجهت واقع شده، معتدل و بسیار فرح بخش است. این روستا از شمال، به کوه ولی گنج و از جنوب غربی به کوه کاردی محدود می گردد. ارتفاع این روستا از سطح دریا 1080 متر است که باعث شده آب و هوای مارین در فصول بهار و پاییز مطبوع و خنک، در تابستان نسبتا معتدل و در زمستان سرد و خشک است. روستای مارین یکی از روستاهای تاریخی ایران است؛ بیشتر خانه های روستا، معمولا رو به جنوب ساخته شده و در ساخت آن ها از سنگ، خشت، گل، آجر و تیرهای چوبی استفاده شده است. کوچه های روستا، پهن و قابل دسترسی هستند، به طوری که وسایط نقلیه به راحتی می توانند در روستا تردد نمایند. خانه باغ های روستا، بر زیبایی فضای عمومی روستا افزوده است. جاذبه های گردشگری روستای مارین به علت شرایط مساعد اقلیمی و چشم اندازهای بی نظیر طبیعی، همه ساله گردشگران و طبیعت دوستان بسیاری را به سوی خود جلب می نماید. استقرار روستا در میان دره ای که پیرامون آن را ارتفاعاتی بلند دربرگرفته اند، چشم اندازهای بدیعی از تلفیق زندگی انسان و طبیعت پدید آورده است.

روستای دیل

روستای دیل از توابع بخش مرکزی شهرستان گچساران است که در 184 کیلومتری یاسوج واقع شده است. ارتفاع روستای دیل از سطح دریا 850 متر است و آب و هوای آن در فصل بهار مطبوع و دلپذیر، در تابستان گرم و خشک و در زمستان بارانی و معتدل است.

از آثار تاریخی این روستا می توان به آثاری چون گنبدان گبر در چرزو، تنگ آسیاب، تکیه، قلعه برج، ده بزرگ و قلعه شاه بهمن اشاره نمود که از بین این آثار قلعه بهـمن و گنبدان گبر قدمت بسیار زیادی دارد.

منظقه حفاظت شده کوه خامین

این منطقه در حدود 30 کیلومتری ضلع شرقی دو گنبدان در استان کهگیلوییه و بویر احمد با وسعت 25671 هکتار و با پوشش گیاهی و جنگلی بلوط، ارژن، انجیر وحشی، کیکم، چویل ،گون، زالزالک و کلخنگ واقع شده است. گونه های جانوری و حیات وحش پلنگ، خوک وحشی، سمور وحشی، جغد، گرگ، خرگوش و شاهین را می توان در این منطقه یافت. این منطقه کوهستانی با هدف حمایت از جمعیت پلنگ، بز و پازن، قوچ و میش و کبک دری از سال 1378 تحت حفاظت نهاده شد.

ارزش های خامین بیشتر مربوط به استفاده تفریحی و تفرجگاهی است؛ چنانچه طی چندسال آینده حمایت و حفاظت مستمری از این منطقه صورت گیرد ارزش های پژوهشی آن نیز جلب توجه خواهد نمود.