پرونده نمایشگاه گردشگری بسته شد، سرگیجه در چندشنبه بازار! - راوه بلاگ

ایسنا:نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری از 23 تا 26 بهمن ماه در تهران برگزار گردید. صنایع دستی و گردشگری برای نخستین بار به شکلی گسترده در یک نمایشگاه ادغام شدند. معاون صنایع دستی در نشست خبری نمایشگاه گفت که به خواست وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این رخ داده است اما درباره علت آن دیگر توضیحی داده نشد.

هرچند این ادغام به عقیده برخی مقامات این وزارتخانه، اتفاق مبارکی بود اما آشفتگی در غرفه آرایی ها، چینش استان ها در هر سالن، پراکندگی و چندپاره شدن اجزای برخی استان ها و سنخیت نداشتن برخی محصولات با موضوع نمایشگاه، باعث شد برخی از متخصصان گردشگری و صنایع دستی و حتی بازدیدنمایندگان، فضای آن را گیج نماینده، درهم، آشفته و چیزی شبیه چندشنبه بازار توصیف نمایند؛ فضایی که حتی نتوانست هواداران صنایع دستی و گردشگری را از تصمیم تازه برای ادغام، راضی کند.

تبلیغات و اطلاع رسانی درباره این نمایشگاه که حداقل در حوزه گردشگری مهم ترین رویداد کشوری به حساب می آید، همانند دوره های گذشته در ضعیف ترین حالت ممکن صورت گرفت. تا چند کیلومتر آن طرف تر از محل نمایشگاه بین المللی تهران به سختی می شد یک بنر تبلیغاتی که سریع نظر مخاطب را جلب کند، پیدا کرد. خیابان جنوبی و جنوب غربی نمایشگاه بین المللی کامل در قُرق تبلیغات تورهای خارجی یک آژانس مسافرتی بود. ترافیک در خیابان های منتهی به نمایشگاه بین المللی تهران در در روزهای سرانجام هفته، این امید را می داد که بیشتر این خودروها راهی نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری هستند اما ورودی های خلوت، حدیث دیگری را نَقل می کرد.

بیشتر بازدیدنماینده ها از آنچه قرار بود در این نمایشگاه عرضه گردد، اطلاعی نداشتند. خیلی ها به وسیله شبکه های اجتماعی یا بخش های خبری تلویزیون در جریان این نمایشگاه نهاده شده بودند و از روی علاقه، خود را به آن رساندند، شاید برای همین نمایشگاه در شروع و انتها، خلوت ترین روزهای خود را سپری و تنها در تعطیلات سرانجام هفته ازدحامی از جمعیت را تجربه کرد.

برگزارنمایندگان هم با علم به این که اجرای گروه های موسیقی هر سال با استقبال روبرو شده است، سال جاری هم از ریتم و نوای این گروه ها، درحالی که برخلاف دوره های پیشین از همراهی زنان محلی محروم شده بودند، استفاده کرد؛ تا بازدیدنماینده های بیشتری را جذب کند، به طوری که برخی از غرفه داران می گفتند: نمایشگاه شاید شلوغ و پر بازدید بود اما کیفیت نداشت و بیشتر آن ها آمده بودند تا اجرای گروه های اقوام و موسیقی محلی را تماشا نمایند و یک کاسه آش و یک سیخ کباب هم بخورند. این شکایت از ناحیه فروشندگان صنایع دستی که برای نخستین بار ادغام در نمایشگاه گردشگری را تجربه می کردند، بیشتر مطرح شد.

یکی از غرفه داران صنایع دستی می گفت، تحت تاثیر تبلیغ و تعریف دیگر هنرمندان استان به نمایشگاه تهران آمده اما در چهار روز، فروش خوبی نداشته است. بقیه هنرمندان به همین اندازه از فروش شان ناراضی بودند، درحالی که همواره از نمایشگاه صنایع دستی تهران تعریف می کردند.

او که برای اجاره غرفه اش در نمایشگاه بین المللی تهران حدود یک و نیم میلیون تومان پرداخته بود، از برگزارنماینده یا مجری نمایشگاه ناراضی بود و می گفت که حضور در تهران برای هنرمند صنایع دستی با این حجم فروش، گران تمام می گردد. مجری نمایشگاه، این یک و نیم میلیون تومان را برای اجاره غرفه، یک میز و جایگاه گرفته و هیچ خدمات دیگری نداده است، به هر وسیله دیگری احتیاج داشتیم حتی لامپ باید پول می دادیم و حتی روزهای نخست برای ورود به نمایشگاه باید بلیت می خریدیم.

غرفه هایی هم بودند که در سالن جای مناسبی داشتند و قیمت اجاره شان به بیش از چهار میلیون تومان می رسید، اجاره نمایندگان این غرفه ها هم نسبت به سطح خدماتی که گرفته بودند، شکایت داشتند.

این نارضایتی از برگزارنماینده و کیفیت بازدیدنمایندگان وقتی بیشتر به چشم می آید که اغذیه فروشی ها هم با آن صف طولانی و استقبال نماینده به جرگه ناراضیان نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری بپیوندند. دختری که سوغات شیراز را می فروخت، می گفت، کارش شرکت در نمایشگاه های این چنینی است، هر جای تهران باشد حضور پیدا می نماید، اما نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری جزو گران ترهایشان بوده است. او برای غرفه ای 30 متری بیشتر از چهار و نیم میلیون تومان داده بود که با تعدادی سوغاتی فروش دیگر در آن حضور داشت، می گفت: درآمدی که به دست آوردیم، سر به سر با هزینه ای بود که پرداخت کردیم. مردم آمده بودند اما بیشتر گشت می زدند.

زنی میانسال از استان کرمانشاه هم ناراحت بود که بخش زیادی از روغن ها، شیره های خرما و سوغاتی هایی که به تهران آورده را باید به شهرش برگرداند. او فکر می نماید اوضاع مالی روی انگیزه و خرید مردم اثر گذاشته بود، می گفت: خیلی ها با ذوق می آمدند قیمت می پرسیدند، بعد لبخند می زندند و می رفتند. مردم قدرت خرید ندارند. سال های قبل این طور نبود، سال جاری بیشتر این صحنه ها را دیدم.

در این بین، غرفه دارانی هم بودند که با حمایت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در نمایشگاه شرکت نموده و در غرفه ای رایگان حضور داشتند، آن ها شاید راضی ترین شرکت نمایندگان این نمایشگاه به حساب می آمدند، چون پولی نداده بودند، خسارتی هم متحمل نشده بودند یا رویابافی از بابت حضور پر سود در تهران نداشتند.

کیفیت پایین محصولات صنایع دستی، قیمت بالا، عرضه محصولات غیرصنایع دستی در غرفه ها یا آثار تلفیقی که صنایع دستی محسوب نمی گردد، تفکیک نشدن غرفه های صنایع دستی از هتل، آژانس و ایجاد فضای تلفیقی و کمبود محصولات خلاق و متفاوت، از جمله انتقادهای وارده برخی کارشناسان صنایع دستی و بازدیدنمایندگان بود. در چهار روز برپایی نمایشگاه، حضور ناظران، بازرسان و حتی متولیان صنایع دستی در نمایشگاه نیز کمرنگ بود. معین نبود معیار معین قیمت محصولات چه بود و چه کنترلی روی کیفیت محصولات انجام شده بود. از طرفی با وجود ادغام صنایع دستی در نمایشگاه گردشگری برخی از فعالان و کارشناسان این حوزه بر این عقیده بودند که صنایع دستی به حاشیه رانده شده و حتی کارگاه های آموزشی به آن اختصاص داده نشد.

یکی از کارشناسان صنایع دستی می گفت: خیلی خوب است که صنایع دستی و گردشگری کنار هم نهاده شده اند شاید این باعث گردد مثلا هتل ها و بومگردی ها از صنایع دستی اصیل بیشتر استفاده نمایند یا دست کم با آن آشنا شوند، تا محصولات اصل و تقلبی را از یکدیگر تمییز دهند؛ اما آشفتگی در غرفه ها و سالن ها باعث می شد معین نباشد این نمایشگاه، صنایع دستی است یا گردشگری، همه چیز درهم عرضه شد، فیروزه تراشی کنار تجهیزات هتلی نهاده شد، حتی دقت و توجه نشد چه محصولی در کنار چه خدمات گردشگری قرار داده گردد.

یک کارآفرین در زمینه توانمندسازی زنان روستایی به وسیله صنایع دستی نیز نظرش بر این بود که اصالت و هویت صنایع دستی در این نمایشگاه حفظ نشده است. او بیان نمود: به نظر می رسد یک سری هنرمند را گردهم آورده بودند تا محصولاتشان را در آستانه عید بفروشند. تاسف آور است که در جریان این ادغام نمایشگاهی، اصالت صنایع دستی در کالاهای عرضه شده کمتر مورد توجه نهاده شد. خیلی ها متوجه این موضوع نمی شوند و کالایی را به اسم صنایع دستی می خرند. باید ناظر و بازرس در نمایشگاه می بود تا اجازه نمی داد محصولات بی کیفیت و بی هویت فروخته گردد.

اما در بخش گردشگری، نظر متخصصان و فعالان گردشگری بر این بود که سطح نمایشگاه نسبت به دوره های پیشین تنزل پیدا نموده است، حضور آژانس های مسافرتی و بازدیدنمایندگان و هیات های خارجی به شکل محسوسی کمتر شده و نمایشگاه از حالت تخصصی خارج شده و از استانداردهای بین المللی فاصله گرفته بود و رویکرد بین المللی نداشت. اگرچه نمایندگانی از ترکیه، اسپانیا و سوئیس در جریان برگزاری نمایشگاه حضور داشتند اما کیفیت بهره برداری از آن ها همانند دوره های پیشین نبود، آنچنان که برخی از آژانس داران می گفتند اصلا متوجه حضور این نماینده ها نشدند.

گردشگری به واسطه تعلیق و لغو سفر گردشگران خارجی به ایران پس از حوادث سیاسی اخیر و کاهش حجم سفرهای داخلی به دنبال سهمیه بندی بنزین، روزهای بحرانی را می گذارند، فعالان آن انتظار بیشتری برای به بلوغ رسیدن این نمایشگاه، پس از دوازده دوره برگزاری داشتند، اما حالا در مقام منتقد ظاهر شده اند. در نظرسنجی که برخی اصناف گردشگری مثل هتلداران راه انداخته اند، نمایشگاه سال جاری امتیاز پایینی را گرفته است. نظر منتقدان نمایشگاه سال جاری بر این بود که گردشگری به حاشیه رانده شده و بیشتر از خدمات، لوازم و تجهیزات سفر، این صنایع دستی و غذا است که به چشم می آمد.

صاحب یکی از بومگردی ها در استان آذربایجان غربی، غیبت جامعه مختصص را نقطه ضعف نمایشگاه گردشگری سال جاری دانست و آن را بی رمق تر از گذشته توصیف کرد.

یکی از فعالان گردشگری در بازار چین هم می گفت: محوطه نمایشگاه چهره نامناسبی را از گردشگری ایران معرفی می کرد. انبوهی از غرفه برپا شده بود که آجیل، خشکبار، نان روغنی، کباب، آش و ادویه و شیرینی محلی می فروخت، البته این ها هم بخشی از ظرفیت و جذابیت گردشگری است اما واقعی نیست، کار بیشتر آن ها شرکت در نمایشگاه های این چنینی است. تعداد بومی ها و محلی هایی که حرفه شان توریسم عشایر یا خوراک است و از استان ها دعوت شده بودند تا مثلا خوراک محلی شان را معرفی نمایند، به انگشتان دو دست هم نمی رسید. در واقع ما افرادی را با عنوان عشایر در این نمایشگاه معرفی کردیم که خیلی وقت است تغییر هویت داده اند. بی نظمی در معرفی چادرهای عشایری هم ملموس بود. این موضوع درباره غرفه ها هم صدق می کرد. بازدیدنمایندگان زیادی را سردرگم یافتم. خیلی ها تا وارد سالن نمی شدند نمی دانستند قرار است چه چیزی را ببینند، اطلاع رسانی نمایشگاه تا این حد ضعیف بود.

محوطه نمایشگاه را تقریبا دود کباب و بوی روغن سوخته فرا گرفته بود، شلوغ ترین غرفه های نمایشگاه شاید غذافروشی ها بودند، با این حال خیلی از بازدیدنمایندگان از کیفیت خوراکی که خریده بودند، رضایت نداشتند. یکی از آن ها به شرایط بهداشت این غرفه ها اشاره نمود و گفت که انگار نظارتی نیست، همه چیز آلوده است. ما فکر می کنیم غذای محلی می خوریم ولی در اصل نمی دانیم چه چیزی خریدیم.

تعداد غرفه های اغذیه فروشی بیشتر از دوره های قبل بود. یکی از مسؤولان گردشگری که خواست نامش منتشر نگردد، گفت: ما در دوره های پیشین سعی کردیم تعداد این غرفه ها را کم کنیم و به نمایشگاه گردشگری حالت تخصصی بدهیم، بنابراین بخش مجزایی را به سوغات و خوراک محلی اختصاص دادیم، اما مجری جدید چند پله پایین تر رفت، سال جاری تعداد غرفه های غذا و سوغات خیلی بیشتر شد، نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی بوی کباب و ذغال گرفته بود، ظاهرا برای این غرفه ها فراخوان داده بودند و کنترلی صورت نگرفته بود.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پس از دوازده دوره، مسؤولیت سیزدهمین نمایشگاه گردشگری و سی وسومین نمایشگاه ملی صنایع دستی را به شرکت مادر تخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی واگذار کرد که آن هم طی فراخوانی، شرکت خصوصی را به عنوان مجری نمایشگاه ها در نظر گرفت. تجربه نخست این شرکت خصوصی در آخرین روز برپایی نمایشگاه در نشستی با برخی غرفه داران به چالش و اعتراض کشیده شد.

برخی از شرکت نمایندگان که فضای نمایشگاه سال جاری را غیرتخصصی و حضور فعالان گردشگری را در آن کمرنگ ارزیابی کردند، از ظهر روز شنبه (26 بهمن ماه) غرفه هایشان را جمع آوری و خالی کردند. با آن که ساعت نمایشگاه در آخرین روز یک ساعت بیشتر و تا 18 عصر تمدید شد اما برخی غرفه ها ساعت 16:30، تخلیه و تعطیل شده بودند و عملا آخرین روز نمایشگاه، نیمه تعطیل بود.

نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری به لحاظ حجم زباله تولیدی و هدر رفت کاغذ و نایلون نیز که با توسعه پایدار گردشگری در منافات است، انتقادهای زیادی را نیز از سوی برخی فعالان گردشگری به همراه داشت.

این نمایشگاه ها با وجود ضعف ها و انتقادها، برخی بازدیدنمایندگان را به خاطر جزئیات استان ها به وجود آورد، مثلا یک تاجر که برای خرید به این نمایشگاه آمده بود، می گفت: داد و ستد در این فضا جریان دارد، این واقعا جذاب است که همه چیز را از هر نقطه کشور یک جا می توان دید، فقط باید به این نمایشگاه نظم و برنامه داده گردد. و یا امید را در برخی فعالان و سرمایه گذاران به خاطر متوقف نشدن جریان گردشگری با وجود تنش های سیاسی زنده کرد. هرچند که کفه این خوش بینی ها و مثبت اندیشی ها در ترازوی نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی، سبک تر بود و بیشتر از آن که رنگ دفاع به این رویداد بدهد، خلاء جشنواره های شاد و احتیاج مردم به آن، کمبود محتوا و اطلاعات از جزئیات جاذبه های گردشگری و صنایع دستی استان ها، نبود تعامل بین حوزه ای، محرومیت از دیدگاه های کارشناسی در رویدادها و ناتوانی در شناسایی و جذب مخاطبان واقعی، را نشان می دهد.