عملیات نجات از شبکه های خشونت

به گزارش راوه بلاگ، دهه 70صفحات حوادث روزنامه ها پر شد از فاجعه ای که دو نوجوان به بار آورده بودند؛ یکی از بحث های ثابت مهمانی ها نقل شنیده ها و خوانده ها و گاهی حتی حدس هایی از این ماجرا بود، اما تب و تاب این مساله فقط مختص بزرگسالان نبود.

صفحه حوادث در مدارس و میان دانش آموزان نوجوان نیز رد و بدل می شد. ماجرا پتانسیل پرداخت بالایی داشت.

نوجوانان ساعت ها درباره آن صحبت می کردند و حتی درباره چهره و سطح مالی متهمان نظر می دادند اما در این میان کسی نگران تاثیر عمیقی که این اتفاق خشونت آمیز بر روح افراد گذاشت، بود؟ ماجرای دو نوجوان به گواه بسکمک از افراد بالای30سال که در زمان وقوع آن نوجوان بودند، یکی از خاطرات تلخ و دردناک و حتی گنگی است که هنوز نتوانسته اند با آن کنار بیایند البته این خاطرات برای نوجوانان پیش از همه گیری اینترنت محدود و انگشت شمار بوده اما برای نوجوانان امروز شرایط متفاوت است. نهال باریک و کم توان آنها هر روز در معرض هجوم اخباری است که روان آنها را تحت فشار می گذارد، اما چطور می توان از بچه ها و نوجوانان مقابل هجمه اخبار ناگوار و خشونت آمیز محافظت کرد؟

تأثیر خشونت موجود در رسانه

بگذارید پاسخ کوتاهی به این سوال بدهیم که آیا خشونت جاری در رسانه ها روی فرزندان ما تاثیری می گذارد؟ کسی به طور دقیق نمی داند، اما نتایج تحقیقات نشان می دهد مشاهده (یا بازی) محتوای خشونت آمیز می تواند احتمال رفتار پرخاشگرانه بچه ها و نوجوانان را افزایش دهد، به ویژه اگر عوامل تحریک کننده دیگری مانند بزرگ شدن در خانه ای خشن نیز در محیط زندگی کودک و نوجوان وجود داشته باشد.

در نظر دریافت این نکته بسیار مهم است که روبروه مداوم با محتوای رسانه های خشونت آمیز می تواند به حساسیت زدایی منجر شود، به این معنا که خشونت کلامی یا فیزیکی، از نظر کودک و نوجوان می تواند راهی برای حل مسائل یا روبروه با دنیای اطراف باشد.

همچنین انتخاب والدین در مورد محتوای مصرفی خود روی فرزندان تاثیر عمیقی دارد. فرزندانمان، حتی وقتی با نظرات و انتخاب های ما مخالف هستند، تحت تاثیر رفتار و تصمیمات ما قراردارند. سلیقه مصرفی ما روی فرزندانمان هم تاثیر می گذارد و حتی شاخک های آنها را درباره زمینه های علاقه مندی ما فعال می کند.

تمرکز ما روی اخبار یا محتوایی خاص و گفت وگو درباره آن، از چشم و گوش بچه ها دور نمی ماند، اگر این محتوا از نظر ما خشونت آمیز است و خود را مقابل آن مصون می دانیم این مساله دلیل بر این نیست که فرزندمان هم مقابل این محتوا مصون هستند.

توجه و علاقه ما باعث می شود او نیز به سمت محتوای مصرفی ما کشیده شود. چون فرزندمان به اندازه ما تجربه و حتی درکی از احساسات و شرایط ندارد، روبروه او با اخبار ناگوار می تواند تاثیر جبران ناپذیری بر روح و روان او وارد کند.

ممکن است زمانی برسد که فرزند شما آماده روبروه با محتوای رسانه ای خشن باشد، در این زمان او می تواند مسائل را از یکدیگر تفکیک کند، احساس خود را نسبت به محتوایی که در معرض آن قرار می گیرد به طور کامل و شفاف درک کند و مهم تر از همه به مهارت خودمراقبتی مجهز باشد، یعنی درصورتی که به این درک برسد که محتوا برای سلامت روان او مضر است از ادامه استفاده از آن محتوا صرف نظر کند.

مدیریت محتوای ناگوار یا خشونت آمیز موجود در رسانه ها

باید بپذیریم در دنیای امروز، خشونت در همه جا وجود دارد: در بازی های ویدئویی، فیلم، کتاب، موزیک و کارتون، اخبار، صفحات مجازی، پیام رسان ها و حتی در تبلیغات تجاری. فرزندان ما همواره در معرض خطر روبرو با این محتواها قراردارند. والدین برای حفظ سلامت روحی و حتی جسمی فرزندان ضرروی است از آنها در مقابل چنین محتواهایی حفاظت کنند، اما چطور؟

گام نخست، مدیریت محتوای مصرفی والدین: به این سوال فکرکنید آیا ضرورتی دارد ما به عنوان انسان هایی بالغ خود را در معرض هر نوع محتوای رسانه ای قرار دهیم؟ پاسخ این سوال و چرایی آن به شما کمک می کند یک رژیم رسانه ای برای خود در نظر بگیرید. در نظر دریافت محدودیت در مصرف رسانه به معنای سلب آزادی از خود نیست بلکه از یک تصمیم خردمندانه نشات می گیرد.

ما در گام نخست مسؤول سلامت جسم و روان خود هستیم، ظرفیت روحی و جسمی ما محدود است و در صورتی که این ظرفیت را بشناسیم خواهیم توانست خوراک مناسبی برای روح و جسم خود فراهم کنیم.

ممکن است این خوراک در مقایسه با خوراک والدین دیگر متفاوت باشد اما مناسب شخص ماست. درباره محتوای مصرفی نیز همین طور است، به همان اندازه که محتوای ناگوار و خشونت آمیز رسانه ای می تواند به روح فرزندمان آسیب بزند، می تواند به ما نیز آسیب وارد کند، پس در گام نخست رژیم مناسب و سالم رسانه ای برای خود تنظیم کنیم.

گام دوم، پیشگیری بهتر از درمان است: قوانین و چارچوبی را برای مصرف رسانه ای بچه ها و نوجوانان در نظر بگیرید، خودمراقبتی از مهارت های ارزشمندی است که کودک و نوجوان در سال های ابتدایی و به آهستگی به آن دست پیدا می کند. اخبار و حوادث روز مناسب بچه ها و نوجوانان نیستند، قوانین و چارچوبی که برای محتوای مصرفی خانواده در نظر می گیرید را با علایق و سن رشدی اعضای خانواده تطبیق دهید و به گونه ای نباشد که فرزندان را به سمت پنهان کاری سوق دهد.

ممکن است در محیط های عمومی مانند مهمانی ها یا حتی مدرسه فرزند شما با مواردی روبرو شود که در حیطه خط قرمز خانواده شما قرار گرفته است، درباره آن مسائل می توانید با او گفت وگو کنید و گام های زیر را استفاده کنید.

گام سوم، کمک کردن برای بیان احساسات: از آنها بخواهید احساساتی را که با دیدن محتوای رسانه ای خشن در آنها ایجاد می شود شناسایی کنند مانند عصبانیت، ناراحتی یا حتی هیجان و نگرانی. ایجاد یک فضای امن و بدون قضاوت برای بررسی این احساسات به بلوغ عاطفی آنها کمک می کند.

گام چهارم، آموزش مفهوم همدلی: در نظر داشته باشید هرچه فرزندانتان در معرض محتوای خشن و نامناسب بیشتری قرار بگیرند، نسبت به درد و رنج دیگران حساسیت کمتری خواهند داشت. در صورت روبروه آنها با محتوای نامناسب، گفت وگویی را آغاز کنید، از آنها بپرسید به نظرشان شخصی که صدمه خورده، در زندگی واقعی چه احساسی دارد؟

گام پنجم، یادآوری کنید خشونت واقعی شوخی نیست: متاسفانه گاهی از خشونت در جهت خنداندن مخاطب در رسانه استفاده می شود یا اخبار ناگوار توسط کاربران یا اصحاب رسانه به تمسخر و خنده گرفته می شود و از بار خشونت و ناگواری آن کاسته می شود. بچه ها و نوجوانان باید بدانند وقتی مردم آسیب می بینند، شوخی یا سرگرمی در میان نیست، با نوجوانان و جوانان در مورد چگونگی القای واکنش های احساسی متناقض در رسانه ها در موقعیت های خاص، به عنوان مثال درست کردن جوک با رفتار یک قاتل صحبت کنید.

زهرا صالحی نیا - کارشناس سواد رسانه / ضمیمه چاردیواری روزنامه خبرنگاران